Đầu tư vào một thiết bị sai lầm còn tốn kém hơn việc không đầu tư gì cả. Trong việc xử lý rác đầu nguồn, song chắn rác và lưới chắn rác là hai sản phẩm dễ gây nhầm lẫn nhất cho người mua. Không phân biệt song chắn rác và lưới chắn rác dẫn đến mua nhầm không chỉ lãng phí ngân sách, mà còn kéo theo chi phí khắc phục sự cố và bảo trì ngoài dự kiến.
Bài viết này của gang đúc Hàn Việt sẽ cho bạn biết những thông tin cơ bản về song chắn rác và lưới chắn rác, giúp bạn phân biệt rõ ràng để lựa chọn đúng ngay từ đầu.
Đặc điểm của song chắn rác và lưới chắn rác
Để phân biệt, trước tiên chúng ta cần hiểu rõ bản chất, cấu tạo và nhiệm vụ của từng loại. Chúng được thiết kế cho những nhiệm vụ và cấp độ lọc hoàn toàn khác nhau.
Song chắn rác
Song chắn rác là một thiết bị lọc sơ bộ, có cấu tạo từ các thanh kim loại cứng, đặt song song với nhau để giữ lại các loại rác thải có kích thước lớn (gọi là lọc thô).
Về chức năng, nó hoạt động như lớp sàng lọc vật lý đầu tiên, có nhiệm vụ ngăn chặn các loại rác thải có kích thước lớn và dạng thô như cành cây, bao bì, chai lọ, hộp xốp… trước khi chúng xâm nhập sâu hơn vào hệ thống.
Cấu tạo và vật liệu:
- Cấu trúc: Rất đơn giản, gồm một khung chịu lực và các thanh chắn (song) được hàn song song. Yếu tố kỹ thuật quan trọng nhất là khe hở giữa các thanh, thường khá lớn, dao động từ 20mm đến 100mm.
- Vật liệu: Vì phải hoạt động trong môi trường khắc nghiệt và chịu va đập, vật liệu chế tạo phải có độ bền cao. Trong các dự án, tôi thường chỉ định một trong ba loại sau: Inox 304 (tối ưu nhất về chống ăn mòn), thép mạ kẽm nhúng nóng (chi phí hợp lý), hoặc vật liệu composite (nhẹ, chống ăn mòn tuyệt đối nhưng chịu va đập cơ học kém hơn kim loại).
Phân loại theo vận hành:
- Loại thủ công: Rác được cào và thu gom bằng nhân công. Chỉ phù hợp với các hệ thống nhỏ, lưu lượng và lượng rác thấp.
- Loại cơ giới (tự động): Tích hợp máy cào rác tự động, hoạt động theo chu trình. Đây là yêu cầu bắt buộc cho các trạm bơm, nhà máy có quy mô lớn.
Đọc thêm: Song chắn rác thô là gì? Đặc điểm, cách hoạt động và vai trò
Lưới chắn rác
Lưới chắn rác là thiết bị lọc tinh, sử dụng một bề mặt lưới có mắt lưới rất nhỏ để loại bỏ các loại rác mịn hơn mà song chắn rác không thể giữ lại.
Nếu song chắn rác đảm nhiệm vai trò lọc thô, thì lưới chắn rác thực hiện nhiệm vụ lọc tinh, xử lý các loại rác nhỏ hơn như xơ vải, tóc, vụn giấy, bã hữu cơ… Đây là lớp bảo vệ thứ hai, đảm bảo dòng nước gần như sạch hoàn toàn rác thải rắn trước khi đi vào các công đoạn xử lý phức tạp.
Cấu tạo và vật liệu:
- Cấu trúc: Phức tạp hơn đáng kể, thường là một cỗ máy hoàn chỉnh với các bộ phận chuyển động như trống quay, dạng đĩa, hoặc băng tải xích. Kích thước mắt lưới cực nhỏ, thường dưới 10mm, thậm chí có thể xuống đến 1-3mm cho các ứng dụng đặc biệt.
- Cơ chế làm sạch: Hầu hết đều là tự động, tích hợp vòi xịt rửa áp lực cao hoặc chổi quét để liên tục làm sạch bề mặt lưới, tránh tắc nghẽn – một vấn đề thường gặp do mắt lưới nhỏ.
- Vật liệu: Thường là thép không gỉ (Inox 304, 316) để đảm bảo độ chính xác, độ bền và yêu cầu vệ sinh.
Điểm giống nhau của song chắn rác và lưới chắn rác
Điểm giống nhau cơ bản nhất giữa song chắn rác và lưới chắn rác nằm ở mục đích chung: bảo vệ các thiết bị và công trình phía sau khỏi tác động gây hại của rác thải.
Dù ở hai cấp độ khác nhau, chúng cùng chung một mục đích kỹ thuật. Cụ thể:
- Mục đích cốt lõi: Cả hai đều được thiết kế để tách và loại bỏ rác thải rắn ra khỏi dòng chất lỏng (nước, nước thải).
- Nguyên tắc hoạt động: Đều dựa trên nguyên lý chặn vật lý – cho nước đi qua và giữ lại các vật thể lớn hơn kích thước khe hở hoặc mắt lưới.
- Vị trí trong hệ thống: Thường được đặt ở giai đoạn xử lý sơ bộ, tức là những bước đầu tiên của một quy trình xử lý nước hoặc tại cửa lấy nước của một công trình.
- Hậu quả khi thiếu chúng: Việc thiếu vắng một trong hai (tùy theo yêu cầu) đều dẫn đến rủi ro chung là tắc nghẽn đường ống, kênh mương và gây hư hỏng các thiết bị cơ khí đắt tiền như máy bơm, tuabin.
Điểm khác nhau của song chắn rác và lưới chắn rác
Yếu tố khác biệt cốt lõi và quyết định nhất giữa song chắn rác và lưới chắn rác chính là kích thước khe lọc và cấp độ xử lý mà chúng đảm nhiệm.
Tất cả những khác biệt khác về cấu tạo, chi phí, ứng dụng đều bắt nguồn từ đây. Bảng so sánh dưới đây sẽ làm rõ điều này:
| Tiêu chí | Song chắn rác | Lưới chắn rác |
| Nhiệm vụ chính | Lọc thô | Lọc tinh |
| Đối tượng rác | Rác kích thước lớn (bao bì, cành cây, chai lọ) | Rác kích thước nhỏ (xơ vải, tóc, vụn giấy, hữu cơ) |
| Vị trí lắp đặt | Giai đoạn đầu tiên, cửa kênh (Xử lý sơ bộ) | Giai đoạn sau lọc thô, trước các bể xử lý chuyên sâu |
| Kích thước khe hở | Lớn (20mm – 100mm) | Nhỏ (< 10mm, có thể xuống 1-3mm) |
| Cấu tạo | Đơn giản (Các thanh kim loại song song) | Phức tạp (Trống quay, đĩa, cơ cấu làm sạch tự động) |
| Tổn thất áp lực | Thấp (Ít cản trở dòng chảy) | Cao hơn (Bề mặt lưới cản dòng chảy nhiều hơn) |
| Chi phí đầu tư | Thấp | Cao hơn nhiều lần |
| Yêu cầu bảo trì | Đơn giản hơn | Phức tạp, đòi hỏi chuyên môn kỹ thuật |
Như vậy, có thể khẳng định: Song chắn rác và lưới chắn rác không phải là thiết bị thay thế, mà là hai thiết bị hoạt động nối tiếp nhau trong một chu trình xử lý hoàn chỉnh. Song chắn rác bảo vệ lưới chắn rác, và lưới chắn rác bảo vệ toàn bộ hệ thống còn lại.
Khi nào nên dùng song chắn rác hoặc lưới chắn rác?
Việc lựa chọn giữa song chắn rác và lưới chắn rác phụ thuộc trực tiếp vào 4 yếu tố: đặc tính nguồn nước, kích thước rác cần loại bỏ, yêu cầu bảo vệ của thiết bị hạ nguồn, và ngân sách.
Đây là phần tư vấn mang tính ứng dụng. Dựa vào 4 yếu tố trên, tôi sẽ đưa ra các trường hợp cụ thể.
Các trường hợp cần sử dụng song chắn rác
Bạn cần lắp đặt song chắn rác trong các trường hợp sau:
- Cửa nhận nước của nhà máy thủy điện, nhà máy nhiệt điện: Chỉ cần ngăn các vật thể cực lớn như cành cây, thân gỗ, rác sinh hoạt có thể làm hỏng hoặc giảm hiệu suất của tuabin.
- Các kênh mương thủy lợi, hệ thống tưới tiêu: Ngăn cỏ rác, bao bì làm tắc nghẽn các cống và cửa phai.
- Đầu vào của các trạm bơm nước thô, trạm bơm phòng chống úng ngập: Bảo vệ cánh bơm khỏi bị kẹt bởi rác lớn. Đây là ứng dụng phổ biến nhất.
- Hệ thống thoát nước mưa đô thị: Giữ lại rác thải sinh hoạt trôi theo dòng nước trước khi xả ra môi trường.
Các ứng dụng đòi hỏi phải có lưới chắn rác
Bạn bắt buộc phải sử dụng lưới chắn rác (thường là sau khi đã có song chắn rác) trong các kịch bản sau:
- Nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt tập trung: Loại bỏ tóc, giấy, các chất rắn lơ lửng nhỏ để bảo vệ các bể xử lý sinh học và các hệ thống màng lọc phía sau.
- Nhà máy xử lý nước thải công nghiệp (dệt nhuộm, giấy, chế biến thực phẩm): Đây là yêu cầu gần như bắt buộc. Lưới chắn rác sẽ loại bỏ xơ vải, vụn giấy, bã hữu cơ… những thứ có thể làm hỏng màng lọc MBR, gây tắc nghẽn đường ống.
- Các hệ thống tái sử dụng nước, tuần hoàn nước: Nơi chất lượng nước đầu vào cho các thiết bị như màng lọc RO, hệ thống làm mát phải đạt độ sạch cao.
- Cửa lấy nước cho các khu nuôi trồng thủy sản công nghệ cao: Ngăn chặn các sinh vật nhỏ, mảnh vụn hữu cơ xâm nhập vào hệ thống.
Trong hầu hết các hệ thống xử lý nước thải hiện đại, giải pháp tối ưu không phải là “chọn cái này hay cái kia”, mà là “sử dụng cả hai một cách tuần tự”.
Một thiết kế chuẩn mực và hiệu quả luôn là lắp đặt Song chắn rác (lọc thô) -> Lưới chắn rác (lọc tinh). Song chắn rác sẽ giảm tải và bảo vệ cho lưới chắn rác đắt tiền hơn, giúp toàn bộ hệ thống hoạt động ổn định và bền bỉ.
Kết luận
Tóm lại, song chắn rác và lưới chắn rác là hai thiết bị hoàn toàn khác biệt về chức năng và cấu tạo, được thiết kế cho hai cấp độ xử lý khác nhau.
Song chắn rác là giải pháp cho bài toán lọc thô, ngăn chặn những vật thể lớn với chi phí hợp lý.
Lưới chắn rác là lời giải cho bài toán lọc tinh, đảm bảo độ sạch cao để bảo vệ các công nghệ xử lý phức tạp.
Chúng không thể thay thế cho nhau. Việc hiểu đúng và lựa chọn chính xác là nền tảng cho sự vận hành ổn định và hiệu quả của cả một công trình.
Hy vọng rằng với những phân tích trên, bạn đã có một cái nhìn toàn diện và khách quan nhất. Nếu bạn cần tư vấn sâu hơn cho một dự án cụ thể, đừng ngần ngại liên hệ. Hàn Việt, luôn sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm.
