Bất kỳ sự cố nào trong một hệ thống xử lý nước đều thường bắt nguồn từ những bộ phận cơ bản nhất. Song chắn rác, tuyến phòng thủ đầu tiên, là một ví dụ điển hình cho nguyên tắc này. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp một quy trình bảo trì và vệ sinh song chắn rác chuẩn hóa, giúp đảm bảo an toàn và hiệu suất cho toàn bộ hệ thống.
Tại sao bảo trì song chắn rác là nhiệm vụ sống còn của hệ thống?
Nói không ngoa, chi phí bỏ ra để bảo trì chỉ là một phần rất nhỏ so với cái giá phải trả cho một sự cố. Việc lơ là khâu này sẽ dẫn đến 4 hậu quả nghiêm trọng sau:
- Phá hủy thiết bị trị giá bạc tỷ: Song chắn rác là tuyến phòng thủ duy nhất ngăn rác thải rắn phá hủy các máy bơm, van và đường ống công nghệ ở phía sau. Một sự cố có thể làm hỏng thiết bị trị giá gấp hàng trăm lần chi phí bảo trì hàng năm.
- Gây tê liệt hệ thống, dẫn đến thảm họa: Tắc nghẽn song chắn rác sẽ làm ngưng trệ dòng chảy, gây ngập úng tại chỗ, có nguy cơ làm tràn nước thải chưa xử lý ra môi trường và khiến toàn bộ nhà máy ngừng hoạt động.
- Rút ngắn tuổi thọ thiết bị, tăng chi phí vận hành: Bảo trì phòng ngừa giúp phát hiện sớm các dấu hiệu ăn mòn, mài mòn. Việc bôi trơn, siết lại bu lông định kỳ sẽ giúp máy móc hoạt động bền bỉ, tiêu thụ ít điện năng hơn và tránh các chi phí thay thế cực kỳ tốn kém.
- Tiềm ẩn rủi ro an toàn và pháp lý: Một hệ thống không được bảo trì tốt sẽ tiềm ẩn nguy cơ tai nạn lao động cho nhân viên vận hành, đồng thời có thể vi phạm các Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về môi trường và an toàn.
Phân biệt yêu cầu bảo trì cho từng loại song chắn rác phổ biến
Yêu cầu bảo trì khác biệt rõ rệt: song chắn rác thủ công tập trung vào độ bền vật liệu và kết cấu, trong khi song chắn rác tự động đòi hỏi kiến thức sâu về cơ-điện và hệ thống truyền động. Việc áp dụng sai quy trình có thể dẫn đến bỏ sót những hạng mục kiểm tra quan trọng, gây ra hỏng hóc tiềm ẩn.
Đối với song chắn rác thủ công
Loại này có cấu tạo đơn giản, việc bảo trì không quá phức tạp nhưng cần sự tỉ mỉ để đảm bảo độ bền lâu dài. Đảm bảo tính toàn vẹn của kết cấu và làm sạch bề mặt thu gom rác.
- Hạng mục kiểm tra:
- Kiểm tra kết cấu: Tìm kiếm các dấu hiệu nứt gãy trên mối hàn, các thanh chắn bị cong vênh do va đập bởi rác có kích thước lớn.
- Kiểm tra ăn mòn: Đặc biệt chú ý các vị trí ngập nước thường xuyên hoặc các điểm hàn. Nếu thấy rỉ sét, cần lên kế hoạch làm sạch và sơn lại bằng sơn epoxy chống ăn mòn.
- Vệ sinh bề mặt: Dùng cào tay, bàn chải thép để loại bỏ rác và các vật liệu bám dính trên thanh chắn.
- An toàn cho người vận hành: Đảm bảo sàn thao tác xung quanh chắc chắn, không trơn trượt; trang bị đầy đủ dụng cụ bảo hộ lao động (PPE) như găng tay, ủng, kính mắt.
Đối với song chắn rác tự động
Đây là một cỗ máy thực thụ, đòi hỏi kiến thức tổng hợp về cơ khí, điện và tự động hóa.
| Hạng mục kiểm tra | Công việc | Ghi chú |
| 1. Hệ thống truyền động | – Hộp giảm tốc: Kiểm tra mức dầu, chất lượng dầu. Thay dầu định kỳ theo khuyến nghị của nhà sản xuất.
– Xích tải/Cáp tải: Kiểm tra độ chùng, độ mài mòn mắt xích, bôi mỡ chuyên dụng. – Vòng bi, bạc đạn: Lắng nghe tiếng động bất thường, tra mỡ định kỳ. |
Đừng bao giờ tiếc tiền mua dầu mỡ bôi trơn chất lượng cao. Nó chính là “máu” của hệ thống truyền động. |
| 2. Hệ thống cào rác | – Lưỡi cào: Kiểm tra độ mòn, cong vênh. Siết lại các bu lông cố định lưỡi cào.
– Thanh trượt/Ray dẫn hướng: Vệ sinh sạch sẽ, kiểm tra độ thẳng, bôi mỡ. |
Lưỡi cào bị mòn sẽ làm giảm hiệu quả thu gom rác đáng kể. Cần có kế hoạch thay thế khi độ mòn vượt ngưỡng cho phép. |
| 3. Hệ Thống Điện & Điều Khiển | – Động cơ điện: Kiểm tra tiếng kêu, độ nóng, vệ sinh khe tản nhiệt. Đo dòng điện hoạt động để so sánh với dòng định mức.
– Tủ điện điều khiển: Vệ sinh, siết lại các đầu cốt, kiểm tra hoạt động của rơ le, contactor. – Cảm biến (nếu có): Vệ sinh và kiểm tra cảm biến chênh lệch mực nước, công tắc hành trình. |
Luôn đảm bảo tủ điện khô ráo, sạch sẽ và được khóa cẩn thận. Đây là “bộ não” của toàn bộ hệ thống. |
Đọc thêm bài viết: Song chắn rác thép không gỉ là gì? Cấu tạo và phân loại
Quy trình bảo trì và vệ sinh song chắn rác chuẩn 6 bước
Một quy trình bảo trì song chắn rác chuẩn kỹ thuật và an toàn tuyệt đối phải bao gồm 6 bước cốt lõi: Chuẩn bị an toàn, Dừng hệ thống, Vệ sinh thô, Vệ sinh tinh, Kiểm tra chuyên sâu, và Vận hành thử. Bỏ qua bất kỳ bước nào, đặc biệt là bước an toàn đầu tiên, đều là một rủi ro không thể chấp nhận được.
Bước 1: Chuẩn bị
- Thông báo: Báo cho người quản lý và các bộ phận liên quan về kế hoạch bảo trì.
- Chuẩn bị dụng cụ: Sắp xếp đầy đủ dụng cụ (cờ lê, mỏ lết, thiết bị đo, dầu mỡ…) và vật tư (giẻ lau, sơn…).
- Trang bị bảo hộ cá nhân: Mũ, kính, găng tay chống cắt, ủng bảo hộ, mặt nạ phòng độc (nếu cần), áo phao (khi làm việc gần mặt nước sâu).
- Thực hiện LOTO: Phải ngắt hoàn toàn nguồn điện cấp cho song chắn rác, khóa lại bằng khóa chuyên dụng và treo biển cảnh báo “Cấm Đóng Điện – Có Người Đang Làm Việc”.
Bước 2: Dừng hệ thống và cách ly khu vực
- Sau khi ngắt điện, hãy đảm bảo các bộ phận chuyển động đã dừng hoàn toàn.
- Dùng rào chắn hoặc dây cảnh báo để khoanh vùng khu vực làm việc, ngăn người không phận sự đi vào.
Bước 3: Vệ sinh và dọn dẹp
- Sử dụng cào, móc chuyên dụng để loại bỏ các loại rác thải rắn kích thước lớn đang bám trên các thanh chắn.
- Đối với song chắn rác tự động, có thể vận hành hệ thống cào rác (trước khi ngắt điện) để gom rác vào vị trí tập kết trên băng tải rác.
Bước 4: Làm sạch từng chi tiết
- Sử dụng vòi xịt nước áp lực cao để đánh bay các loại rác nhỏ, bùn đất, và vật liệu hữu cơ bám chặt vào thanh chắn và khung.
- Dùng bàn chải sắt để làm sạch các vết rỉ sét cứng đầu.
Bước 5: Kiểm tra và phòng ngừa
Đây chính là bước tạo ra sự khác biệt, chuyển từ “vệ sinh” sang “bảo trì phòng ngừa”.
- Kiểm tra trực quan: Soi kỹ các mối hàn, các điểm bắt bu lông, bề mặt sơn.
- Kiểm tra cơ khí: Thực hiện các hạng mục đã nêu trong bảng phân biệt ở trên (kiểm tra xích, bôi trơn, siết bu lông…). Dùng thước kẹp để đo độ mòn của các chi tiết quan trọng.
- Thực hiện sửa chữa nhỏ: Nếu phát hiện bu lông lỏng -> siết lại. Nếu thấy sơn bong tróc -> lên lịch sơn sửa. Nếu dầu bôi trơn cạn/bẩn -> thay mới.
Bước 6: Hoàn tất, khởi động lại và ghi chép nhật ký
- Dọn dẹp sạch sẽ dụng cụ và khu vực làm việc.
- Tháo khóa LOTO, đóng điện và cho hệ thống chạy thử không tải trong vài phút để kiểm tra.
- Ghi chép lại toàn bộ công việc đã thực hiện, các thông số đã kiểm tra, và các vấn đề phát hiện được vào nhật ký bảo trì. Đây là tài sản vô giá cho những lần bảo trì sau.
Xây dựng lịch trình bảo trì song chắn rác tối ưu
Để xây dựng lịch trình bảo trì tối ưu, cần phân loại công việc theo tần suất (ngày, tuần, tháng, năm) và tùy chỉnh theo điều kiện vận hành thực tế cũng như khuyến nghị từ nhà sản xuất. Một hệ thống hoạt động trong môi trường nước thải công nghiệp nhiều hóa chất sẽ cần lịch trình dày đặc hơn một hệ thống ở kênh tưới tiêu.
Dưới đây là một lịch trình mẫu mà bạn có thể tham khảo và tùy chỉnh:
| Tần suất | Công việc | Ghi chú |
| Hàng ngày / Theo ca | – Quan sát tổng thể hoạt động của hệ thống.
– Lắng nghe tiếng động bất thường. – Kiểm tra mức rác, thực hiện vệ sinh thô nếu cần. |
Chỉ mất 5-10 phút nhưng có thể phát hiện sớm 80% các sự cố tiềm ẩn. |
| Hàng tuần | – Vệ sinh tinh bằng vòi xịt.
– Kiểm tra độ chùng của xích/cáp tải. – Kiểm tra các bu lông, đai ốc quan trọng. |
Đây là lúc để “chăm sóc” sâu hơn sau một tuần làm việc vất vả của thiết bị. |
| Hàng tháng | – Tra dầu mỡ cho các bộ phận chuyển động (vòng bi, xích, khớp nối).
– Kiểm tra tình trạng dầu trong hộp giảm tốc. – Vệ sinh tủ điện điều khiển, siết lại đầu cốt. |
Công tác bôi trơn là quan trọng nhất trong lịch trình hàng tháng để giảm mài mòn. |
| Hàng Năm | – Kiểm tra tổng thể kết cấu, đặc biệt là các mối hàn.
– Đo đạc độ mòn của các chi tiết cơ khí quan trọng. – Thay dầu hộp giảm tốc. – Bảo dưỡng động cơ điện. – Sơn sửa lại các vị trí bị ăn mòn. |
Coi đây là một cuộc “đại tu” toàn diện. Nên kết hợp với thời điểm nhà máy dừng hoạt động để có đủ thời gian thực hiện kỹ lưỡng. |
Kết luận
Việc bảo trì và vệ sinh song chắn rác không phải là một chi phí, mà là một khoản đầu tư trực tiếp vào sự ổn định, an toàn và hiệu quả của cả một hệ thống. Một quy trình bài bản, một lịch trình tối ưu và sự quan tâm đúng mực sẽ biến “người lính gác” này thành một đồng minh đáng tin cậy, giúp bạn tiết kiệm hàng trăm triệu đồng chi phí sửa chữa và tránh được những thảm họa vận hành không đáng có.
Với nhiều năm kinh nghiệm, Hàn Việt có thể khẳng định rằng, việc áp dụng nghiêm túc những hướng dẫn trên sẽ mang lại sự thay đổi rõ rệt. Đừng đợi đến khi sự cố xảy ra. Hãy hành động ngay hôm nay.
